Alimenty na rodzica, to jeden z bardziej kontrowersyjnych tematów w prawie rodzinnym. Zwłaszcza w sytuacji gdy na skutek postawy rodzica i nienależytego wywiązywania się z obowiązków rodzicielskich doszło do zerwania więzi emocjonalnych. Niektórzy rodzice przypominają sobie bowiem o dzieciach dopiero na starość w monecie niedostatku.
Alimenty na rodzica jako ustawowy obowiązek
Zazwyczaj obowiązek alimentacyjny dzieci względem rodziców spełniany jest w sposób naturalny. Dorosłe, samodzielne finansowo dzieci wspierają starszych rodziców z własnej nieprzymuszonej woli – dostarczają im środków utrzymania, czy to w formie pieniężnej, czy też materialnej poprzez zakup żywności, ubrań czy leków. Jest to nic innego jak alimentacja, chociaż mało kto w ten sposób to postrzega.
Mało kto wie też, że powyższa pomoc jest ustawowym obowiązkiem każdego dziecka względem rodziców. Obowiązek ten wynika bezpośrednio z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego i polega na dostarczaniu środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania.
Zgodnie z art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo stosownie do ich możliwości zarobkowych i majątkowych. Przy czym w pierwszej kolejności obciąża on zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki itd.), potem wstępnych (rodziców, dziadków, pradziadków itd.), a na końcu rodzeństwo (krewni w linii bocznej w II stopniu).
Oznacza to, że nie tylko rodzice zobowiązani są do alimentacji dzieci (o tym więcej TUTAJ), ale także w określonych przypadkach obowiązek taki ciążyć będzie także na dzieciach względem rodziców.
Kiedy rodzic może domagać się alimentów od dziecka?
Alimenty na rodzica mogę zostać zasądzone po zaistnieniu łącznie dwóch podstawowych przesłanek. Po pierwsze, rodzic żądający alimentów musi znajdować się w niedostatku, a po drugie – pełnoletnie dziecko musi mieć możliwości zarobkowo-finansowe, żeby alimenty płacić.
W sytuacji, kiedy rodzic posiada kilkoro dzieci sam może wybrać, od którego dziecka będzie domagać się alimentów. Może jednak dojść do takiej sytuacji, że rodzeństwo, które znajduje się w lepszej sytuacji finansowej zostanie przez sąd zobowiązane do opłacania alimentów za mniej zamożne.
Należy jednak zaznaczyć, że zgodnie z art. 132 KRO rodzice mogą żądać alimentów od dzieci w sytuacji, kiedy nie ma innych, w pierwszej kolejności zobowiązanych do alimentacji. Zazwyczaj osobą taką będzie współmałżonek.
Kiedy rodzić znajduje się w niedostatku?
Rodzic będzie znajdował się w niedostatku, jeżeli własnymi siłami nie jest w stanie zaspokoić swoich podstawowych i usprawiedliwionych potrzeb. W sytuacji, kiedy osoba taka może zaspokoić swoje potrzeby wyłącznie w części – obowiązek alimentacyjny będzie obejmował pomoc w zaspokojeniu pozostałej części.
W niedostatku będą osoby, które nie pracują i nie mają możliwości podjęcia pracy, nie otrzymują renty albo emerytury, ani nie czerpią dochodów ze swojego majątku. W niedostatku będzie również osoba, która wprawdzie posiada własne źródło utrzymania, jednak uzyskiwany dochód nie pozwala jej na zaspokojenie podstawowych i usprawiedliwionych potrzeb.
Co należy rozumieć przez usprawiedliwione potrzeby?
Usprawiedliwione potrzeby nie zostały skatalogowane w żadnym przepisie i zależą od indywidulanej sytuacji danej osoby. W zależności od wieku i stanu zdrowia mogą się one istotnie różnić. Niemniej zasadniczo w każdym przypadku będzie się na nie składać: koszt utrzymania mieszkania, wyżywienie, lekarstwa.
Czy można uchylić się od alimentów na rodzica?
Zgodnie z art. 144 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego od wykonywania obowiązku alimentacyjnego można uchylić się, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Pojęcie zasad współżycia społecznego nie zostało nigdzie zdefiniowane, a co za tym idzie każdorazowo należy rozpatrywać sytuację, w której znalazł się rodzic i dziecko. Uchylenie się od alimentów na rodzica musi odpowiadać poczuciu sprawiedliwości, a zachowania uprawnionego powinny być naganne i budzić powszechną dezaprobatę.
Przykładowo, podstawami do oddalenia powództwa o alimenty na rodzica mogą być różne sytuacje, w których uprawniony nie wykonywał ciążących na nim obowiązków rodzicielskich np.: porzucił dziecko, nie płacił alimentów, nie interesował się dzieckiem i nie brał udziału w jego wychowaniu, czy też znęcał się nad dzieckiem. Należy jednak zaznaczyć, że okoliczności te nie powodują automatycznego wygaśnięcia prawa do ubiegania się o alimenty przez rodzica. Po wszczęciu postępowania sąd każdorazowo będzie badał każdą z przesłanek powództwa: stan niedostatku uprawnionego, możliwości zarobkowo-finansowe zobowiązanego, a także ewentualne zasady współżycia społecznego, które usprawiedliwiałyby niealimentację.
