Badania psychologiczne w sprawach rodzinnych są bardzo powszechne. Sąd rodzinny – czy to w sprawie o rozwód lub separację, czy w postępowaniach nieprocesowych na przykład o ustalenie kontaktów czy rozstrzygnięcie w istotnych sprawach dziecka – zleca przeprowadzenie badania w celu ustalenia sytuacji opiekuńczo-wychowawczej dziecka.
Dowód z opinii biegłych albo OZSS
Sąd dopuszcza dowód z opinii biegłego psychologa i/lub pedagoga albo Opiniodawczych Zespołów Sądowych Specjalistów (OZSS), w których w skład wchodzą biegli różnych specjalności. W zależności od sprawy mogą być to specjaliści z zakresu psychologii, pedagogiki, pediatrii, medycyny rodzinnej, chorób wewnętrznych czy psychiatrii. Może zrobić to na wniosek strony albo z własnej inicjatywy (z urzędu), jeżeli uzna, że rozstrzygnięcie o sprawach dziecka wymaga wiedzy specjalistycznej. Dopuszczenie ww. dowodu nie jest obligatoryjne, ale spotykane bardzo często, szczególnie, kiedy istnieje konflikt pomiędzy rodzicami.
Jak przebiega badanie?
Badania psychologiczne w sprawach rodzinnych odbywają się poza budynkiem sądu, a strony są zobowiązane do stawienia się na wezwanie. Nie uczestniczy w nim sędzia, ani ustanowieni w sprawie pełnomocnicy, tylko strony wraz z małoletnim dzieckiem.
Opinia jest wydawana po przeprowadzeniu rozmów, badań i testów, a całość może trwać nawet kilka godzin. Ponadto biegli obserwują relacje pomiędzy badanymi i ich zachowanie, zapoznają się z dokumentami przyniesionymi przez strony oraz aktami sprawy.
Badanie dziecka odbywa się pod nieobecność rodziców, co ma zapewnić dziecku swobodę i komfort. Rodzice także badani są osobno (lub konfrontowani są między sobą). W tym czasie drugi z rodziców spędza czas z dzieckiem, co nie jest bez znaczenia i podlega obserwacji. Ważne jest, żeby czas z dzieckiem wykorzystać aktywnie, zachęcić dziecko do zabawy i interakcji, ponieważ biegli oceniają reakcje dziecka i kompetencje wychowawcze każdego z rodziców.
Wnioski opinii
Biegli po przeprowadzeniu badania wydają opinię, która zazwyczaj jest obszerna i wyczerpująca. Zawiera opis sytuacji rodzinnej, na który składają się informacje o rodzicach – ich wieku, wykształceniu, nałogach, stanie zdrowia, cechach osobowości, a także wzajemnych relacji rodziców i więzi rodziców z dzieckiem oraz informacje o sytuacji dziecka, jego stanie zdrowia, rozwoju, zorientowania w sytuacji rodzinnej. Biegli oceniają także predyspozycje rodziców do sprawowania opieki nad małoletnim dzieckiem, a w razie potrzeby rozstrzygają, który z rodziców daje lepszą gwarancję sprawowania właściwej pieczy nad dzieckiem. Po przeprowadzeniu badania biegli mogą zaproponować także konkretny kształt kontaktów, które będą w danej sytuacji adekwatne i zgodne z dobrem małoletniego dziecka.
Zastrzeżenia do opinii
Opinia biegłych nie jest jednak ostateczna i może zostać zakwestionowana. Strona, która nie zgadza się z treścią opinii czy jej wnioskami może zgłosić zarzuty i podjąć próbę jej podważenia poprzez zgłoszenie dodatkowych pytań do biegłych, wnoszenie o wydanie opinii uzupełniającej w formie ustnej lub pisemnej. Dodatkowych wyjaśnień – pisemnych, bądź ustnych może żądać także Sąd.
Opinie psychologiczne w sprawach rodzinnych stanowią często jedną z głównych podstaw, na której Sąd opiera motywy swojego rozstrzygnięcia. Sąd nie jest związany opinią biegłych, jednak sam nie posiada wiedzy specjalistycznej w niezbędnym zakresie. Mając na uwadze dobro małoletnich dzieci, kieruje się wobec tego ustaleniami poczynionymi przez biegłych. Ważne jest zatem, żeby do badań podejść naturalnie i ze spokojem, co zaś powinno przełożyć się na oczekiwane przez stronę rozstrzygnięcie.
