Nazwisko, które nosi dziecko może być nazwiskiem ojca, nazwiskiem matki, może powstać z połączenia nazwiska ojca i matki, a może być to nawet nazwisko ojczyma, bądź macochy. Kto zatem, na jakiej podstawie i w jakich okolicznościach może o tym zadecydować? Odpowiedź na te pytania znajdziemy w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.
Nazwisko dziecka pochodzącego z małżeństwa
W sytuacji, kiedy dziecko pochodzi z małżeństwa o nazwisku, które nosi decydują rodzice, ale nie mają w tym zakresie pełnej swobody. Możemy wyróżnić dwie sytuacje:
- kiedy kobieta/mężczyzna po ślubie przyjmuje nazwisko drugiego małżonka – dziecko nosi ich wspólne nazwisko, o ile zachodzi domniemanie, że dziecko pochodzi od męża matki. Dziecko w tej sytuacji nie może nosić nazwiska panieńskiego/kawalerskiego rodzica, który po ślubie przyjął nazwisko drugiego małżonka;
- jeżeli małżonkowie po ślubie zachowują swoje dotychczasowe nazwiska – dziecko nosi nazwisko, które zostało wskazane w zgodnych oświadczeniach. W tym przypadku dziecko może nosić albo nazwisko ojca, albo nazwisko matki, albo nazwisko dwuczłonowe, zgodnie z wolą rodziców. Jednakże, jeżeli małżonkowie nie złożyli zgodnych oświadczeń co do nazwiska dziecka – nosi ono nazwisko dwuczłonowe, składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca.
Oświadczenie w sprawie nazwiska, o którym mowa powyżej składane jest przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego. Jednakże, przy sporządzaniu aktu urodzenia pierwszego wspólnego dziecka, małżonkowie mogą zmienić swoją decyzję, składając zgodne oświadczenie.
Uwaga! Za dziecko pochodzące z małżeństwa nie uważa się tylko dziecka, które urodzi się w czasie jego trwania. Dzieckiem pochodzącym z małżeństwa będzie także dziecko, które urodzi się przed upływem 300 dni po jego ustaniu lub unieważnieniu! W sytuacji, kiedy to nie mąż matki jest ojcem, dla innego uregulowania m.in. kwestii nazwiska, musi zostać przeprowadzone postępowanie o zaprzeczenie ojcostwa.
Nazwisko dziecka urodzonego przed zawarciem związku małżeńskiego przez rodziców
W sytuacji, kiedy dziecko urodzi się jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego, zastosowanie mają powyższe zasady. Rodzice muszą zatem złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego stosowne zgodne oświadczenia. Przy czym, w sytuacji, kiedy małżeństwo zostało zawarte po ukończeniu przez dziecko 13 lat, do zmiany nazwiska potrzebna jest zgoda dziecka.
Nazwisko dziecka pozamałżeńskiego
Sytuacja nazwiska dziecka urodzonego poza małżeństwem jest nieco inna, zależna od kwestii ustalenia ojcostwa. Więcej w temacie ojcostwa można przeczytać TUTAJ.
Jeżeli ojciec uznał dziecko, to nazwisko ustalane jest przez złożenie zgodnego oświadczenia przez rodziców jednocześnie z oświadczeniami koniecznym do uznania ojcostwa. Rodzice mogą wskazać wówczas jako nazwisko dziecka nazwisko jednego z nich, bądź nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca. Jeżeli takie oświadczenie nie zostało złożone – dziecko nosi nazwisko matki połączone z nazwiskiem ojca.
W sytuacji, kiedy ojcostwo zostaje ustalone w toku postępowania sądowego sąd nadaje dziecku nazwisko w wyroku ustalającym ojcostwo. Będzie to nazwisko jednego z rodziców, bądź nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca.
Jeżeli uznania, bądź ustalenia ojcostwa dokonano po ukończeniu przez dziecko 13 lat, do zmiany nazwiska potrzebna jest zgoda dziecka.
Nazwisko dziecka w przypadku braku ustalenia, bądź uznania ojcostwa
W sytuacji, kiedy ojcostwa nie uznano/nie ustalono, dziecko nosi nazwisko matki. W akcie urodzenia w rubryce dotyczącej nazwiska ojca zostaje wpisane nazwisko matki, które nosiła ona w chwili urodzenia dziecka. Jako imię ojca wpisuje się imię podane przez matkę, a w razie braku jego wskazania kierownik urzędu stanu cywilnego wpisuje dowolne imię powszechnie używane. Matka nie może jednak wskazać nazwiska.
Nazwisko dziecka nieznanych rodziców
Jeżeli rodzice dziecka nie są znani, nazwisko nadaje dziecku sąd opiekuńczy.
Nazwisko pasierba lub pasierbicy
W sytuacji, kiedy jeden z rodziców zawrze związek małżeński z osobą niebędącą rodzicem, małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub przed konsulem, zgodne oświadczenia także co do nazwiska tego dziecka. Zgodnie z takim oświadczeniem dziecko będące dzieckiem tylko jednego z małżonków może nosić takie samo nazwisko, jakie nosi albo nosiłoby dziecko urodzone z ich związku małżeńskiego. Znajduje także tutaj zastosowanie konieczność uzyskania zgody dziecka po ukończeniu przez nie 13 lat.
Zmiana nazwiska dziecka nie jest jednak dopuszczalna, jeżeli nosi ono nazwisko ojca/matki albo nazwisko utworzona na podstawie zgodnych oświadczeń rodziców przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca.
Zmiana nazwiska dziecka – inne sytuacje
Do zmiany nazwiska dziecka może dojść także na podstawie Ustawy o zmianie imienia i nazwiska. Zazwyczaj będzie to miało miejsce w sytuacji, kiedy zmienia je jedno z rodziców, np. matka po rozwodzie wraca do panieńskiego nazwiska i chce, żeby dziecko także je nosiło.
W tej sytuacji konieczność uzyskania zgody drugiego rodzica uzależniona jest od władzy rodzicielskiej. Jeżeli drugiemu rodzicowi władza rodzicielska nie została ograniczona, ani nie został jej pozbawiony, to konieczne jest wyrażenie przez niego zgody na zmianę nazwiska dziecka. W razie braku porozumienia w tym zakresie każdy z rodziców może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu opiekuńczego.
Odpowiednio – jeżeli drugiemu rodzicowi władza rodzicielska została ograniczona, bądź został on jej pozbawiony – jego zgoda na zmianę nazwiska dziecka nie jest konieczna.
Więcej o zmianie nazwiska w trybie administracyjnym można przeczytać TUTAJ.
Uzupełniając powyższe należy wskazać, że zasadą jest, że dzieci pochodzące od tych samych rodziców noszą takie samo nazwisko. Może jednak dojść do sytuacji, że będą one różne, np. gdy do zmiany nazwiska ma dojść po ukończeniu przez jedno z rodzeństwa 13 lat, a dziecko to nie wyrazi zgody na zmianę.
W przypadku łączenia nazwisk należy mieć także na uwadze, że nazwisko dziecka może być maksymalnie dwuczłonowe.
