Domniemanie ojcostwa jest instytucją prawa rodzinnego, polegającą na przyjęciu założenia, że w przypadku zaistnienia określonych w ustawie okoliczności dziecko pochodzi od danego mężczyzny.
Domniemanie ojcostwa
„Mater semper certa est, pater est, quem nuptiae demonstrant„ – już z tej rzymskiej paremii, która została zawarta w Kodeksie Justyniana, zostało wskazane, że „tożsamość matki jest zawsze pewna”. Macierzyństwa zatem nie trzeba dowodzić, a „ojcem jest ten, z kim matka pozostaje w związku małżeńskim”.
Z treści art. 62 k.r.o. wynikają dwa domniemania prawne, które regulują pochodzenie dziecka. Zgodnie ze wskazanym przepisem decydujący jest moment urodzenia się dziecka, a nie jego poczęcia. Przede wszystkim, zgodnie z §1 powołanego przepisu domniema się, że dziecko pochodzi od męża matki, jeżeli urodziło się:
- w czasie trwania małżeństwa,
- przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia,
- po upływie 300 dni od orzeczenia separacji.
Dziecko urodzone w czasie trwania małżeństwa
Małżeństwo trwa od chwili jego zawarcia, czyli złożenia przez mężczyznę i kobietę zgodnych oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński przed kierownikiem USC (polskim konsulem za granicą, bądź duchownym). Chwilą ustania małżeństwa jest – chwila śmierci jednego z małżonków (także chwila śmierci oznaczona w orzeczeniu sądu o uznaniu małżonka za zmarłego i chwila domniemanej śmierci oznaczona w orzeczeniu sądu o uznaniu małżonka za zmarłego), bądź chwila uprawomocnienia się orzeczenia sądu o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód. Chwilą unieważnienia małżeństwa jest dzień uprawomocnienia się orzeczenia sądu unieważniającego małżeństwo.
Dziecko urodzone przed upływem 300 dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa
Drugie domniemaniem wynikające z art. 62§2 k.r.o. dotyczy sytuacji, w której dziecko urodziło się przed upływem 300 dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, jednak po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa. Wówczas domniemywa się, że dziecko pochodzi od drugiego męża. Domniemanie to nie dotyczy jednak przypadku, gdy dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą wyraził zgodę pierwszy mąż matki.
Dziecko urodzone po upływie 300 dni od orzeczenia separacji
W przypadku separacji, która różni się od rozwodu przede wszystkim tym, że małżeństwo nie ustaje, bieg wskazanego terminu 300 dni od orzeczenia separacji rozpoczyna się następnego dnia po uprawomocnieniu się orzeczenia sądu w sprawie separacji.
Jeżeli nie zachodzą powyżej wskazane okoliczności dla stwierdzenia domniemania ojcostwa, dla uregulowania kwestii ojcostwa danego mężczyzny zgodnie z art. 72 k.r.o. niezbędne jest uznanie ojcostwa (Więcej o uznaniu ojcostwa – TUTAJ), bądź sądowe uznanie dziecka (Więcej o sądowym uznaniu ojcostwa – TUTAJ).
Obalenie domniemania ojcostwa
Co jednak w sytuacji, kiedy mężczyzna – mąż (były mąż), nie jest faktycznym ojcem dziecka?
Jedynym sposobem na obalenie domniemań wynikających z art. 62 §1 i §2 k.r.o. jest wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa na postawie art. 62§3 k.r.o. Więcej o powództwie o zaprzeczenie ojcostwa oraz procedurze TUTAJ.
