Mediacja – nie tylko w sprawach rodzinnych – jest pozasądową formą rozwiązywania sporów, w której bezstronna osoba trzecia (mediator), pomaga zwaśnionym stronom w osiągnięciu dobrowolnego porozumienia. Celem mediacji nie jest ustalenie „kto ma rację”, ale dojście do rozwiązania, które satysfakcjonuje obie strony, tzw. win-win (wygrany-wygrany).
Cechy mediacji
Mediacja ma charakter dobrowolny, co oznacza, że nikogo do mediowania nie można zmusić. Mediator nie może też wywierać nacisku na strony i powinien pozostać bezstronny i neutralny, proponować stronom różne rozwiązania, naprowadzać na nie, a nie narzucać.
Mediacja jest to proces nieformalny, w którym strony mogą swobodnie proponować rozwiązania, a któremu powinna przyświecać zasada szybkości i efektywności postępowania.
Należy także pamiętać, że mediacje są poufne. Mediator ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji pozyskanych w związku z przeprowadzoną mediacją, w szczególności nie może on być przesłuchany jako świadek w sprawie, w której prowadził mediację, chyba że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy. Mediator może na wniosek stron, po upoważnieniu przez sąd, zapoznać się z aktami sprawy, jeżeli mediacja toczy się równolegle z procesem sądowym.
W środowisku funkcjonują standardy opracowane przez Społeczną Radę ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości oraz regulaminy ośrodków mediacyjnych ustalające normy etyczne, jakimi mają się kierować działający w ich ramach mediatorzy.
Mediacja rodzinna
Mediacja może zostać przeprowadzona w wielu sprawach z zakresu prawa rodzinnego, m.in. w sprawie o rozwód, separację, podział majątku, alimenty czy kontakty z dziećmi.
Mediacja nie jest dopuszczalna w sprawach o: ustalenie ojcostwa, ustalenie macierzyństwa, zaprzeczenie ojcostwa, przysposobienie, unieważnienie małżeństwa, pozbawienie lub zawieszenie wykonywania władzy rodzicielskiej. Jeżeli strony (lub jedna z nich) jest uzależniona od alkoholu, narkotyków, jest chora psychicznie oraz w przypadku występowania przemocy w rodzinie skierowanie do mediacji nie jest możliwe, ponieważ naruszałoby zasadę równości stron.
Wszczęcie mediacji
Mediacja może zostać wszczęta zarówno przed wystąpieniem do sądu, jak i w trakcie postępowania. Podstawą do prowadzenia mediacji jest umowa o mediację zawarta między stronami lub wniosek stron albo postanowienie sądu.
Także sąd może skierować strony do mediacji w sprawie o rozwód lub separację, jeżeli dojdzie do przekonania, że istnieje szansa na pojednanie małżonków. Wówczas może zawiesić toczące się postępowanie na czas trwania postępowania mediacyjnego. Gdyby nie doszło do pogodzenia się małżonków, sąd może w każdym czasie skierować strony do mediacji w celu ustalenia kwestii majątkowych oraz władzy rodzicielskiej i kontaktów z dziećmi.
Przebieg mediacji
Mediator kontaktuje się ze stronami w celu ustalenia terminu i miejsca posiedzenia mediacyjnego. Powinno mieć to miejsce w miejscu neutralnym, w terminie odpowiadającym obu stronom. Jeżeli chociażby jedna ze stron odmówi – posiedzenie mediacyjne nie odbędzie się, albowiem jak już zostało wspomniane – mediacja ma charakter dobrowolny.
Jeżeli obie strony wyrażą zgodę na mediację odbywa się spotkanie, w którym uczestniczą małżonkowie/rodzice i mediator. Z przebiegu mediacji sporządzany jest protokół, a jeżeli została zawarta ugoda, także jej treść zostaje spisana. Jeżeli do zawarcia ugody nie doszło należy pamiętać, że strony nie są związane propozycjami, które padły w trakcie mediacji i nie mogą powoływać się na nie w toku dalszego postępowania. Więcej o ugodzie można przeczytać TUTAJ.
Mediacja jest sposobem rozwiązania konfliktu, której warto spróbować. Brak zawarcia ugody nie powoduje bowiem dla stron negatywnych konsekwencji i nie zamyka możliwości wystąpienia na drogę sądową – czy to równolegle czy po zakończeniu mediacji. Jednocześnie pozwala ona stronom na samodzielne kształtowanie spornych kwestii życia rodzinnego, pozwala na obniżenie poziomu negatywnych emocji i stresu związanego z rozprawami sądowymi, a także zrozumienia drugiej osoby i dojścia do porozumienia w sprawach, które są przecież ważne dla każdej ze stron.