Strony w sprawach rodzinnych nie zawsze pozostają w konflikcie, który musi zostać rozstrzygnięty przez sąd. Rodzice małoletnich dzieci – w sprawie o władzę rodzicielską, kontakty z małoletnimi czy o alimenty – często sami są w stanie dojść do porozumienia, przez co ingerencja sądu w ww. kwestie nie jest konieczna. Niemniej istotne ustalenia warto mieć „na piśmie”. W tej sytuacji bardzo dobrym rozwiązaniem jest zawarcie ugody – czy to w sądzie, czy przed mediatorem.
Ugoda – pojęcie
Stosowanie do treści przepisów art. 917 Kodeksu cywilnego:
Przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać (art. 917 kc).
Kiedy można zawrzeć ugodę?
Ugodę można zawrzeć jeszcze przed wszczęciem jakiegokolwiek postępowania – u mediatora, o czym można więcej przeczytać więcej TUTAJ lub poprzez zawezwanie do próby ugodowej, o czym więcej można przeczytać TUTAJ. Także sam sąd na każdym etapie postępowania jest zobowiązany do proponowania polubownego zakończenia sporu i poczynienia wzajemnych ustępstw. Sąd może skierować także strony do mediacji i zawiesić postępowanie w oczekiwaniu na wypracowanie przez strony zgodnego stanowiska. Ugoda może zatem zostać zawarta właściwie na każdym etapie postępowania, aż do jego zakończenia. Jeżeli już w toku postępowania strony dojdą do porozumienia mogą złożyć zgodny wniosek o to, aby sąd zawarte porozumienie zastąpił rozstrzygnięciem, którego treść będzie zgodna z zawartą ugodą.
Kto decyduje o tym, co jest w ugodzie?
Jedną z głównych zalet ugody jest to, że to od samych stron zależy, jaka będzie treść ugody. Strony same kształtują postanowienia ugody – czy to przy pomocy sądu, czy przy pomocy mediatora. Rozwiązanie to różni się zatem w sposób istotny od rozstrzygnięcia sądu, który z góry narzuca pewne rozstrzygnięcie, mając na uwadze zebrany w sprawie materiał dowodowy i stanowiska stron. Strony jednak aż do publikacji wyroku czy postanowienia nie mają pewności, czyje stanowisko i w jakim stopniu zostanie uwzględnione. Stanowi to niewątpliwie bardzo dużą zaletę ugodowych ustaleń w sprawach rodzinnych, gdzie w grę wchodzi najczęściej dobro małoletnich dzieci.
Jednocześnie należy mieć na uwadze, że sąd uzna ugodę za niedopuszczalną, jeżeli jej treść jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.
W jakich sprawach można zawrzeć ugodę?
Nie można zawrzeć ugody w sprawach, o których strona nie może swobodnie dysponować i jeżeli stosunek prawny może być uregulowany jedynie orzeczeniem sądu. Do spraw, które nie mogą zostać ugodzone będą zaliczały się sprawy o rozwód, separację, o unieważnienie małżeństwa czy pochodzenie dziecka.
Ugoda alimentacyjna
Ugoda może zostać zawarta w sprawach alimentacyjnych. Strony mogą swobodnie ukształtować wysokość alimentów zarówno na rzecz małoletnich dzieci, jak i byłego małżonka. Wówczas nie jest konieczne dowodzenie kosztów utrzymania, pogorszenia sytuacji materialnej, niedostatku czy możliwości majątkowych i zarobkowych obowiązanego do alimentacji. Sąd może jednak – mając na uwadze, że ugoda nie może być niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzać do obejścia prawa – zażądać przedstawienia przez strony odpowiednich dowodów, jednak jedynie w zakresie, w jakim jest to konieczne do ustalenia dopuszczalności ugody w zaproponowanym kształcie.
Ugoda w sprawie kontaktów z dziećmi
W ugodzie w sprawie kontaktów z dziećmi rodzice mogą swobodnie ukształtować miejsce, terminy i czas trwania spotkań. Należy jednak pamiętać, że tak ustalone kontakty muszą nadawać się do późniejszej egzekucji, a co za tym idzie – muszą zostać ustalone w sposób, który wyraźnie i precyzyjnie określi wszelkie ich okoliczności. Ponadto kontakty ustalone w ugodzie muszą być zgodne z dobrem małoletniego dziecka.
Ugoda w zakresie władzy rodzicielskiej
W ugodzie nie jest możliwe pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej. Takie rozstrzygnięcie – które istotnie ingeruje w prawa i obowiązki, zarówno dzieci, jak i rodziców może zostać wydane jedynie przez sąd. Rodzice mogą jednak sporządzić plan wychowawczy, który zwiera szereg postanowień w zakresie wykonywania władzy rodzicielskiej. We wspólnie ustalonym planie wychowawczym rodzice mogą ustalić dokładnie, jakie są ich prawa i obowiązki oraz wzajemne zobowiązania względem siebie i względem dziecka. Więcej o planie wychowawczym można przeczytać TUTAJ.
Moc prawna ugody
Ugoda zawarta przed sądem, podobnie jak ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd i zaopatrzeniu w klauzulę wykonalności, stanowi tytuł wykonawczy. Oznacza to, że ustalenia zapisane w ugodzie mogą być egzekwowane przez strony. Na podstawie ugody może zostać wszczęte postępowanie egzekucyjne w przypadku, kiedy zobowiązany uchyla się od płacenia alimentów czy może zostać wszczęte postępowanie o zagrożenie ukaraniem w razie nieprawidłowości w realizowaniu kontaktów z dzieckiem.
Wobec powyższego należy stwierdzić, że ugoda jest korzystnym rozwiązaniem. Pozwala stronom ukształtować swoją sytuację w sposób, który najbardziej im odpowiada, mając jednocześnie na względzie zdanie drugiej strony. Może także oszczędzić długotrwałego postępowania, przeprowadzania postępowania dowodowego i niepewności co do końcowego rozstrzygnięcia.
