Ustalenie ojcostwa nie zawsze jest konieczne. W określonych w ustawie sytuacjach zastępuje je bowiem domniemanie ojcostwa (link do wpisu na ten temat TUATJ). Dopiero w przypadku gdy nie zachodzi domniemanie ojcostwa dla jego ustalenia niezbędnym jest albo „dobrowolne” uznanie dziecka przez złożenie stosownego oświadczenia, albo przeprowadzenie postępowania sądowego.
Uznanie ojcostwa w trybie administracyjnym
Dla skutecznego uznania ojcostwa co do zasady wystarczającym jest samo złożenie stosownych oświadczeń przez mężczyznę i kobietę – matkę dziecka. W sytuacji gdy jedno lub drugie odmawia złożenia oświadczenia jedynym rozwiązaniem jest wytoczenie sprawy sądowej o ustalenie ojcostwa (więcej na ten temat TUTAJ).
Skuteczne ustalenie ojcostwa w drodze złożenia powyższych oświadczeń ma moc wsteczną. Oznacza to, że mężczyzna, który uznał dziecka uważany jest za ojca od chwili poczęcia dziecka.
W trybie tym może zostać uznane dziecko zarówno małoletnie, jak i pełnoletnie oraz dopiero poczęte.
Należy zaznaczyć, że nie jest możliwe uznanie ojcostwa, jeżeli:
- na korzyść dziecka działa jedno z domniemań przewidzianych w art. 62 k.r.o.,
- ojcostwo w stosunku do takiego dziecka zostało już prawomocnie ustalone,
- toczy się sprawa sądowa o ustalenie ojcostwa.
Kto może złożyć oświadczenie o uznaniu dziecka?
Oświadczenie o uznaniu dziecka może złożyć mężczyzna, który ukończyła 16 lat i nie jest całkowicie ubezwłasnowolniona. Należy mieć przy tym na uwadze, że osoby po ukończeniu 16 roku życia, które jednak nie ukończyły jeszcze 18 lat, co do zasady mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Z tego też względu takie osoby oświadczenie o uznaniu ojcostwa mogą złożyć wyłącznie przed sądem opiekuńczym.
W przypadku gdy matka dziecka nie ukończyła 16 roku życia, nie może ona potwierdzić ojcostwa dziecka samodzielnie nawet przed sądem opiekuńczym. Wówczas dla ustalenia ojcostwa niezbędne jest potwierdzenie ojcostwa przez opiekunów prawnych dziecka, którzy ustalani są w postępowaniu sądowym.
Gdzie złożyć oświadczenie o uznaniu dziecka?
Zarówno mężczyzna, jak i kobieta – matka dziecka mogą złożyć swoje oświadczenie:
- przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego właściwego według miejsca zamieszkania matki dziecka,
- przed sądem opiekuńczym,
- przed polskim konsulem, jeżeli do uznania ojcostwa dochodzi za granicą, a przynajmniej jedno z rodziców jest obywatelem polskim.
Termin na złożenie oświadczenia o uznaniu dziecka
Oświadczenie o uznaniu dziecka może zostać złożone w każdym czasie po poczęciu dziecka – zarówno przed, jak i po porodzie.
Matka dziecka powinna potwierdzić fakt ojcostwa w tym samym czasie albo w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia oświadczenia przez mężczyznę.
Oświadczenie o uznaniu dziecka
Mężczyzna, który chce uznać ojcostwo, dobrowolnie oświadcza, że jest ojcem wskazanego dziecka. Dodatkowe oświadczenie składa kobieta – matka dziecka potwierdzając fakt ojcostwa danego mężczyzny. Oba oświadczenia mogą zostać złożone ustnie lub pisemnie.
Rodzice składający oświadczenia muszą mieć ze sobą dokumenty tożsamości. Ponadto, jeżeli uznanie ojcostwa następuje przed porodem – przyszła matka musi wykazać, że jest w ciąży, przedkładając aktualne zaświadczenie lekarskie. W sytuacji uznania ojcostwa po porodzie należy dokładnie wskazać, którego dziecka dotyczy uznanie.
Wspomniane oświadczenia ojca i matki dziecka mogą zostać złożone:
- przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego właściwego według miejsca zamieszkania matki dziecka,
- przed sądem opiekuńczym,
- przed polskim konsulem, jeżeli do uznania ojcostwa dochodzi za granicą, a przynajmniej jedno z rodziców jest obywatelem polskim.
Co jeżeli okaże się, że mężczyzna, który uznał ojcostwo nie jest ojcem?
Wówczas jedynym rozwiązaniem jest wytoczenie powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym zainteresowany dowiedział się, że nie jest biologicznym ojcem dziecka. Z powództwem o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa może wystąpić także matka dziecka, biologiczny ojciec dziecka, jak i samo dziecko w terminie 3 lat od uzyskania pełnoletniości.
