Sąd orzeka o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód jedynie w razie ustalenia, że doszło między małżonkami do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia. Przy czym stosownie do żądania małżonków, sąd rozstrzyga po czyjej stronie leży wina za rozkład pożycia małżeńskiego. Czym właściwie jest owa wina?
Wina za rozkład pożycia małżeńskiego
Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie definiują pojęcia winy. W związku z powyższym wyjaśnieniem znaczenia tego pojęcia należy szukać w orzecznictwie i doktrynie.
Za zawinione uznaje się działanie lub zaniechanie będące wyrazem woli małżonka, które przez naruszenie obowiązków wynikających z przepisów prawa lub zasad współżycia społecznego prowadzi do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia. Przy czym do owych obowiązków wynikających z przepisów prawa zalicza się przede wszystkim obowiązki małżeńskie wymienione w art. 23 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do których należą wspólne pożycie, wzajemna pomoc, wierność oraz współdziałanie dla dobra rodziny.
Wina pozostaje więc w związku jedynie z takimi naruszeniami obowiązków, które stanowiły przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego. Należy przy tym zaznaczyć, że przyczyna (tj. naruszeniem obowiązków przez małżonków) zawsze musi poprzedzać skutek (tj. zupełnym i trwałym rozkładem pożycia). Zatem w przypadku gdy doszło już do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia, żadne późniejsze uchybienie obowiązkom małżeńskim nie może być kwalifikowane jako jego przyczyna.
Przykładowo:
Związek jednego z małżonków z innym partnerem w czasie trwania małżeństwa, lecz po wystąpieniu zupełnego i trwałego rozkładu pożycia między małżonkami, nie daje podstawy do przypisania temu małżonkowi winy za ten rozkład (wyrok SN z dnia 28 września 2000 r., IV CKN 112/00).
Najpełniej pojęcie winy zobrazował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 05 grudnia 1997 r. (I CKN 597/97): „Pojęcie winy w prawie cywilnym w ogólności, w tym także – winy przy rozwodzie obejmuje element obiektywny i subiektywny. Element obiektywny zachodzi wtedy, gdy zachowanie małżonka narusza jego obowiązki ustawowe lub wypływające z zasad współżycia społecznego. W ocenie zachowań mówimy tu o bezprawności zachowań małżonka. Element subiektywny polega na naganności zachowań, inaczej mówiąc, na zarzucalności czynów czy zaniechań. W ocenie sięgamy po określenia: zachowanie naganne, niegodziwe, niemoralne, złe. Specyfika orzekania o winie przy rozwodzie polega na tym, że wnikliwą analizą trzeba objąć jej element subiektywny. Chodzi tu w istocie o analizę psychologiczną, choć jej przedmiotem są w zasadzie zewnętrzne jedynie objawy (zachowania) wewnętrznych przeżyć. Ostateczna ocena naganności (zarzucalności) opiera się na kryteriach głównie moralnych, a nie – prawnych. Pociąga to za sobą w szczególności komplikacje wynikające z faktu, że ocena moralna wymaga uwzględnienia w szerokim zakresie uwarunkowań i okoliczności, w jakich człowiek realizuje konkretne zachowania”.